Een tijd lang had ik de Amerikaanse schrijver en psychotherapeut Wayne Dyer best wel hoog zitten. Ik had een boek van hem gelezen, en al snel meer aangeschaft. Hij leek mij een wijs man en om eerlijk te zijn keek ik een beetje tegen hem op. Hij had zijn leven gewijd aan zelfontwikkeling kwam daardoor op mij over als iemand die sterk in het leven stond. Om te zien of ik nog meer inspiratie op kon doen uit deze man, ging ik op zoek naar zijn persoonlijke leven. Hoe was hij gekomen waar hij was?
Dat was het moment dat ik erachter kwam dat hij recentelijk gescheiden was van zijn vrouw en dat hij hierna in een depressie was geraakt. WAT? Een man die in mijn ogen alles voor elkaar had, was depressief? Zelfontwikkeling bleek opeens niet meer het antwoord op een gelukkig leven. Van een man die zijn leven had gewijd aan het leren kennen van zichzelf, had ik verwacht dat deze veerkrachtiger was.
Dat zette me aan het denken: is het misschien niet juist zijn drang naar zelfontwikkeling geweest die heeft geleid tot zijn depressie? Want waar zelfontwikkeling vaak wordt gezien als de heilige graal naar een gelukkig leven, heeft het verdiepen hierin ook een keerzijde.
Wat is zelfontwikkeling?
We lijken er tegenwoordig niet meer omheen te kunnen. Op de werkvloer, maar ook in ons persoonlijk leven draait het allemaal om zo veel en snel mogelijke ontwikkeling. Cursusje hier, coachgesprek daar. Het lijkt de normaalste zaak van de wereld.
Om jezelf te kunnen ontwikkelen vereist dat een goed inzicht van je eigen kwaliteiten en valkuilen. Als je dit helder hebt, hoort hier een duidelijk plan bij om je valkuilen te verbeteren, of kwaliteiten te versterken. Een goede portie zelfreflectie eroverheen en je bent klaar om te groeien en bloeien.
Keerzijdes
Hoewel dat heel zaligmakend klinkt, zitten er echter ook keerzijdes aan de grote focus op zelfontwikkeling die er tegenwoordig is.
Alles aan jezelf wijten
Zelfontwikkeling en zelfreflectie gaan dus redelijk hand in hand. Geen groei, zonder bij jezelf te raden te gaan hoe jij jezelf kunt verbeteren. Dat betekent anderen niet meer de schuld geven van de dingen die jou overkomen en accepteren dat jij degene bent die invloed heeft op hoe je reageert op een bepaalde situatie.
Een hele mooie eigenschap, maar dat betekent niet dat hij altijd juist wordt toegepast. Het kan ervoor zorgen dat je streng wordt voor jezelf en het jezelf kwalijk gaat nemen wanneer dingen niet lopen zoals verwacht. Omdat je je bewust bent van je eigen tekortkomingen zal je jezelf hier ook de schuld van geven.
Altijd bezig met verandering
Zelfontwikkeling betekent natuurlijk dat je jezelf wilt ontwikkelen. Maar dat betekent niet dat wat er nu niet is, niet goed genoeg is. Door te focussen op wat er mist, vergeet je te kijken naar wat er al wel is. Omdat er altijd ruimte is voor ontwikkeling (zie Wayne Dyer, die op zijn leeftijd ook nog niet alle antwoorden heeft), zal het nooit goed genoeg zijn. Want het houdt nooit op. Hierdoor blijf je altijd streven naar verandering en vergeet je te waarderen van wat er nu is.
Wat zou moeten zijn, is niet wat er momenteel is
Zelfontwikkeling gaat samen met inzichten van wat zou kunnen zijn. Je leest en hoort over hoe je zou moeten reageren of hoe je je in bepaalde situaties zou moeten voelen als “verrijkt” persoon. Dat je ernaar streeft om dat te bereiken is prima, maar dat betekent niet dat je daar al bent. Dus wanneer je nu een keuze moet maken zou je dat graag willen doen vanuit de persoon die je uiteindelijk zou willen zijn. Alleen als je daar nog niet bent, sluit die keuze niet aan bij jouw huidige wensen.
Bijvoorbeeld: je krijgt de mogelijkheid een hogere functie te bekleden binnen het bedrijf waar je werkt. Hoewel dit mooi aansluit bij de ambities die je hebt en je jezelf graag in een dergelijke rol zou willen zien, krijg je het nu vooral Spaans benauwd van de gedachte alleen al om deze functie daadwerkelijk uit te oefenen. Je mist het zelfvertrouwen dat je voor ogen hebt, waardoor je momenteel te capaciteiten mist om deze functie te bekleden.
Nu kun je zeggen, dat leer je gaandeweg, en het is goed om in het diepe te springen, dat is de beste leerweg. Maar dat kan ook de andere kant op slaan en jou alleen maar meer onzeker maken. Jezelf dwingen te ontwikkelingen en te vaak en te lang uit je comfort zone treden werkt averechts. Het is goed jezelf uit te dagen, maar op vlakken die voor jou haalbaar zijn om uiteindelijk succeservaringen mee te creëren. Door dingen te doen die te ver van jou afstaan zal je geen succeservaringen creëren en zal je hierdoor alleen maar terugzakken.
Zonder acties geen progressie
Zelfontwikkeling kan enigszins verslavend werken. Je leest boek na boek, luistert podcasts, bezoekt webinairs en volgt zelfs een paar online cursussen. Dat voelt lekker, je bent aan jezelf aan het werken en ontvangt elke keer weer een dopamine shot wanneer je weer nieuwe informatie tot je neemt. Wat ben jij lekker bezig! Maar wacht, hoeveel van deze dingen breng jij in de praktijk?
We leven in een maatschappij waarbij het heel makkelijk is om te consumeren. Overal waar we kijken is er gratis content te vinden. Wat super fijn is, want nieuwe inzichten liggen voor het oprapen. Maar wanneer we blijven consumeren, vergeten we te produceren. En hoewel het fijn is om te consumeren, is het uiteindelijk het produceren wat je verder brengt in het leven.
Je bent namelijk pas in ontwikkeling als je acties koppelt aan hetgeen wat je geleerd hebt. En dat vraagt tijd en toewijding. Nadenken over progressie voelt goed, maar als je maar blijft denken en niks doet, dan ben je slechts aan het dagdromen.
Hoe dan wel?
Zelfacceptatie
Je hoeft niet continu in ontwikkeling te zijn. Daardoor zijn we geneigd om maar naar de toekomst te kijken. Maar sta ook eens wat vaker stil bij wat je al bereikt hebt. Waar je vandaan komt en hoe fijn het is dat je nu op dit punt in je leven bent.
Zelfontwikkeling is mooi, maar dat betekent niet dat er iets mis is met wie jij op dit moment bent. Hierbij ligt de valkuil op de loer om jezelf te vergelijken met waar anderen staan in hun leven. Maar wat hun verhaal ook is, jij bent ook al goed zoals je nu bent. Zonder ook maar iets te hoeven veranderen.
Kies bewust
Ik schrijf hiermee geen pleidooi om niet meer aan zelfontwikkeling te doen. Zeker niet. Maar door bewuster te zijn van wat je consumeert, in plaatst van alles maar naar binnen te harken, creëer je meer focus voor jezelf. En door meer focus te creëren zal je wellicht zelfs meer bereiken.
Kies een valkuil of kwaliteit die je wilt verbeteren en stel hier een plan voor op om aan te werken. Focus je dus op het plan, waarbij consumeren bijzaak is. Stel hierbij niet te hoge eisen aan jezelf en ontwikkel je op je eigen tempo.
Let it go
Zelfontwikkeling is ergens ook een vorm van controle. We willen de controle hebben over hoe wij een leven voor onszelf kunnen creëren dat aansluit bij onze verwachtingen, door de persoon te worden die aansluit bij onze verwachtingen.
Jouw controle over je leven is echter beperkt. Sit back, relax and enjoy the show. Geniet van wat er al is en van wat er op je pad komt. Wellicht is dat niet wat je had verwacht, of wat je graag had gewild, maar dit zijn de kaarten die jou zijn uitgedeeld. Daar kun je maar beter van genieten, dan ze continu aan willen passen.
